مطالعه کارآیی مصرف نیتروژن، عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گندم قدیم و رایج گرمسیری

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف کود نیتروژن بر کارآیی مصرف نیتروژن، عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گندم قدیمی و رایج گرمسیری، آزمایشی طی سال زراعی 88-1387 در مزرعه ی تحقیقاتی شماره یک گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام گرفت. این آزمایش بصورت کرت های خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سطوح مختلف کود نیتروژن (اوره) در چهار سطح (0، 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و فاکتور فرعی نیز شامل چهار رقم گندم گرمسیری قدیمی (چناب و زاگرس) و رایج (چمران و دز) بود. صفات مورد اندازه گیری عبارت بودند از عملکرد دانه، اجزای عملکرد، درصد پروتئین و برخی شاخص های کارآیی نیتروژن. نتایج این آزمایش نشان داد که بین سطوح مختلف کاربرد کود نیتروژن، کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بیشترین تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه و عملکرد دانه را تولید کرد. در حالیکه بالاترین مقدار درصد و عملکرد پروتئین دانه در شرایط کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. همچنین بیشترین مقادیر شاخص های کارآیی مصرف، جذب، بهره وری و شاخص برداشت نیتروژن در شرایط عدم کاربرد کود بدست آمد. اگرچه بالاترین عملکرد دانه در رقم دز و در شرایط کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد ولی در مجموع بین ارقام مورد مطالعه عملکرد دانه تفاوت معنی داری نداشت. همچنین رقم دز بالاترین کارآیی مصرف نیتروژن، کارآیی بهره وری نیتروژن و شاخص برداشت نیتروژن و کمترین کارآیی جذب نیتروژن را دارا بود. نتایج حاصل از روابط خطی بین شاخص کارآیی مصرف نیتروژن و سال معرفی ارقام گندم نشان داد که رابطه ی معنی داری در بهبود این شاخص با سال معرفی ارقام گندم مورد مطالعه وجود داشت. بطوریکه رقم دز در این آزمایش بالاترین کارآیی مصرف نیتروژن را دارا بود. همچنین مشخص شد که دو جزء تشکیل دهنده ی کارآیی مصرف نیتروژن (کارآیی بهره وری و جذب نیتروژن) به یک میزان در نتیجه ی نهایی این شاخص تأثیر گذار نیستند وکارآیی بهره وری نیتروژن نقش بیشتری در مقایسه با کارآیی جذب نیتروژن در بهبود ژنتیکی کارآیی مصرف نیتروژن ارقام گندم مورد مطالعه دارد. بنابراین از دیدگاه کشاورزی پایدار توصیه می شود که علاوه بر صفت عملکرد دانه، شاخص های کارآیی استفاده از نهاده های زراعی مهم مانند نیتروژن نیز مورد توجه قرار گیرند.